Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Leningen aan Cazas wonen

Ter financiering van grote woningbouwprojecten heeft de gemeente in het verleden diverse leningen verstrekt aan Cazas Wonen. Voor de geldleningen heeft de gemeente geen hypothecaire zekerheden. Het risico bestaat dat Cazas niet aan haar rente- en/of aflossingsverplichtingen kan voldoen.

Door het contract dat is gesloten met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) kan Cazas zelfstandig leningen aantrekken onder waarborging van het WSW. De gemeente verstrekt daarom geen nieuwe leningen meer aan Cazas. Het risico ziet daarom enkel toe op oude leningen. 

De Autoriteit woningcorporaties (Aw) beoordeelt jaarlijks samen met het WSW de financiële positie van Cazas. Hierbij wordt gecontroleerd of Cazas voldoet aan de eisen van kredietwaardigheid conform het reglement van deelneming Waarborgfonds. 

Daarnaast beoordelen wij jaarlijks zelf de solvabiliteit en liquiditeit aan de hand van de jaarrekening van Cazas.

Sinds enkele jaren is er ook een nieuwe achtervang-overeenkomst met het WSW waarmee de risico’s verder beperkt worden aangezien de woningbouwcoöperaties via obligo leningen meer zekerheid moeten bieden. 

Tot en met heden heeft Cazas aan al haar rente- en aflossingsverplichtingen voldaan. In 2025 zal de helft van de lening worden afgelost.

Uit de toezichtbrief van de Aw blijkt geen aanleiding voor extra onderzoek of verscherpt toezicht. Uit onze eigen beoordeling blijkt dat de financiële positie van Cazas stabiel is. 

Wij schatten het risico daarom als zeer laag in.  

Leges omgevingsvergunningen

Invoering van de Omgevingswet per 2024 geeft de gemeente meer regie over vergunningsplichten en kan leiden tot een afname hiervan. Dit is afhankelijk van het omgevingsplan, dat nog in ontwikkeling is. Wanneer de vergunningplicht afneemt, is het mogelijk dat ook de opbrengst uit leges zal afnemen. Het is echter niet zeker of de kosten in gelijke mate afnemen. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van de impact van het omgevingsplan op handhavingstaken.

Daarnaast zijn bouwactiviteiten vanwege de PFAS en stikstofproblematiek vertraagd. Met name grotere projecten worden hierdoor geraakt. De kostendekkendheid is bij grote projecten meestal beter. Bovendien is een belangrijk deel van de inzet van de ODRU gegarandeerd voor een jaar. Dit zorgt ervoor dat de kosten minder snel mee bewegen.

Beide factoren zorgen voor het risico dat de opbrengsten uit leges harder kunnen dalen dan de kosten die de gemeente maakt voor vergunningen, toezicht en handhaving.

De afgelopen jaren is capaciteit vrijgemaakt om de invoering van de Omgevingswet te implementeren. Dit is projectmatig aangepakt. Daarbij is ook de ODRU betrokken. Ook hebben we geïnvesteerd in inzicht in kosten van aanvragen, zodat we ook inzicht hebben in de kostendekkendheid en deze verhoogd kan worden.

Ontwikkelingen in aanvragen en prognoses wordt gemonitord en periodiek afgestemd met ODRU. Dit ziet toe op zowel inzet van ODRU en leges uit vergunningen. De aangeleverde overzichten van de ODRU worden getoetst op volledigheid door de business controller.

In 2023 heeft onderzoek naar kostendekkendheid plaatsgevonden en hierop is de legesverordening 2024 aangepast. Dit zorgt ook in 2025 voor een verbetering van de kostendekkendheid. Echter zorgt de aanpassing niet voor kostendekkendheid op alle leges. 

Het is normaal dat inkomsten uit leges fluctueren. Het risico doet zich daarom altijd in zeker mate voor. Wij schatten in dat deze in 2025 ongewijzigd blijft. 

Uitkering Participatiewet (bijstand)

Uitkeringen van de gemeente op grond van de participatiewet zijn een openeinderegeling. Risico is dat de uitkeringen toenemen en/of dat de rijkbijdrage die de gemeente daarvoor ontvangt afneemt of onvoldoende is om de lasten te dekken. 

Dit komt doordat de rijksbijdrage (deels) gebaseerd is op het aantal bijstands-gerechtigden twee jaar terug. Indien het aantal gerechtigden toeneemt heeft de gemeente een (tijdelijk) tekort. Bij een groot verschil (>7,5%) kan een beroep worden gedaan op de vangnetregeling. Dit beperkt het risico.

Ook is er een risico dat vorderingen op dit gebied niet worden ontvangen. Dit risico is in omvang beperkt.

De gemeenschappelijke regeling Werk en Inkomen Lekstroom en het Lokaal werkteam helpen inwoners met het vinden van werk. Hiermee wordt zoveel mogelijk de instroom beheerst en de uitstroom bevorderd. 

Vorderingen worden jaarlijks beoordeeld. Voor oninbaarheid heeft de gemeente een voorziening getroffen. Hiervoor verwijzen wij naar de toelichting op de jaarrekening.

Ontwikkeling van de rijksbijdrage wordt gevolgd via de circulaires. 

De rijksbijdrage wordt periodiek bijgesteld op basis van de landelijke ontwikkelingen. De lokale ontwikkelingen zijn de afgelopen jaren soms iets gunstiger geweest en soms iets ongunstiger. Het is gebruikelijk dat dit schommelt. Voor 2025 kunnen we hiervoor nog geen goede verwachting scheppen. Het risico blijft daarom 7,5%. Dit is gebaseerd op het percentage waarboven, onder voorwaarden, van de vangnetregeling gebruik kan worden gemaakt.

Het risicobedrag is wel aanzienlijk hoger in 2025. Dit komt vooral doordat het minimumloon sterk is gestegen. De bijstands-uitkeringen zijn gekoppeld aan het minimumloon waardoor deze ook sterk stijgen. Ook voor 2025 verwachten we dat de minimumlonen en uitkeringen verder worden geïndexeerd. We worden hiervoor gecompenseerd via de rijksbijdrage. Het zorgt echter wel voor een hoger bedrag waarover we het risico lopen.

Jeugd en Wmo

De Wmo en Jeugdwet zijn openeinderegelingen. Dat houdt in dat eventuele overschrijdingen op deze taken voor risico van de gemeente zijn. Het risico ziet voornamelijk toe op begeleiding, huishoudelijke hulp en (specialistische) jeugdzorg en jeugd GGZ. 

Ook de hervormingsagenda jeugd zorgt voor een toename van het risico dat we op de kosten jeugdzorg lopen. Onderdeel van de hervormingsagenda is dat de rijksmiddelen verlaagd worden en de zorg die gemeenten moeten leveren wordt beperkt. Het risico is dat we niet of onvoldoende in staat zijn om de maatregelen uit de hervormingsagenda te vertalen naar kostenbeperkingen waardoor het tekort oploopt. 

De gemeente zet in op transformatie van de zorg en de beheersing van kosten voor jeugdhulp op de lange termijn. Hierbij wordt onder andere gewerkt aan gezamenlijke inkoop, samenwerkings-afspraken en een integrale aanpak van hulpvragen. In 2024 werken we aan een project kostenbeheersing jeugd. Hierbij brengen we mogelijkheden in kaart om de kosten te beperken, of de stijging hiervan af te remmen. De eerste resultaten hieruit verwachten wij in 2025.

Daarnaast is de gemeente bezig met een plan van aanpak om de maatregelen uit de hervormingsagenda op te vangen.

Ook op het gebied van Wmo wordt ingezet op gezamenlijke inkoop, integrale aanpak en standaardisatie van processen. Dit gebeurt i.s.m. de RBL.

Dit risico heeft zich in 2023 deels voorgedaan. Binnen de Wmo, en met name bij de huishoudelijke hulp, zijn onze maatregelen voor kostenbeheersing effectief gebleken. Totale uitgaven blijven binnen begroting. Ook in 2024 liggen de kosten grotendeels in lijn met begroting.

Op het gebied van de Jeugdwet hebben wij de afgelopen jaren te maken gehad met forse budgetoverschrijdingen. Dit komt met name door tariefsverhogingen. In 2024 is ook sprake van overschrijdingen, maar we verwachten een beperktere overschrijding dan in 2023. Daarnaast verwachten we in 2025 resultaten te zien van het project kostenbeheersing jeugd. 

Als risicobedrag is uitgegaan van een percentage van de begrote lasten op dit gebied. Gezien de lagere overschrijdingen in 2024 en de verwachte verdere kostenbeheersing in 2025 is het risico verlaagd van 7,5% naar 5%.

Overige verstrekte leningen

Uit hoofde van de publieke taak heeft de gemeente de afgelopen jaren leningen verstrekt of staat de gemeente garant voor leningen. Het risico van deze leningen is dat de vereniging of stichting die de lening heeft ontvangen niet aan zijn rente- en/of aflossingsverplichting kan voldoen.

Het beleid is erop gericht de bestaande portefeuille af te bouwen door geen nieuwe leningen te verstrekken. 

Voor garantstellingen op het gebied van sport geldt dat deze alleen worden afgegeven als ook Stichting Waarborgfonds Sport garant staat. Het waarborgfonds beoordeelt periodiek de financiële positie van de betreffende instellingen. 

Het risicobedrag is gebaseerd op het totaal aan uitstaande leningen (zie ook toelichting jaarrekening). Tot nu toe is aan alle rente- en aflossingsverplichtingen voldaan. Het risico heeft zich dan ook niet voorgedaan en wij schatten het risico nog steeds laag in.

Gegarandeerde geldlening

De gemeente heeft garanties verstrekt vanuit haar publieke functie. Hieronder zijn de bedragen en risico's per beleidsveld weergegeven. De garanties zien toe op leningen die Cazas en enkele zorginstellingen zijn aangegaan.

Het risico bestaat dat de wederpartij niet aan haar verplichtingen kan voldoen en de gemeente deze (deels) dient over te nemen.

Volkshuisvesting (Cazas)

Welzijn (zorginstellingen) 

In de financiële verordening is opgenomen dat:

• Alleen garanties verstrekt kunnen worden indien er geen waarborgfonds bestaat voor het beleidsterrein
• Hypotheekrecht wordt gevestigd indien de aanvrager over eigen accommodatie beschikt
• Oude garanties zoveel mogelijk worden afgebouwd
• De lening is aangetrokken ten behoeve van een investering die past in het gemeentelijk beleid. 

Verder gelden voor de garanties aan Cazas dezelfde beheersmaatregelen als voor de leningen aan Cazas (zie bovenstaand). Ook voor de garanties aan zorginstellingen beoordelen wij jaarlijks de liquiditeit en solvabiliteit van de instellingen.

Geen van de garanties is tot op heden ingeroepen. Het risico heeft zich dus niet voorgedaan.

Het risico ten aanzien van Cazas wordt -  conform de verstrekte lening - als zeer klein ingeschat. Dit risico is onveranderd.

Het risico ten aanzien van zorginstellingen is groter omdat de financiële positie minder sterk is en er minder activa tegenover de schulden van de zorginstellingen staan. Tevens staat de exploitatie van de instellingen de laatste jaren meer onder druk. De solvabiliteit en liquiditeit van de instellingen is echter wel stabiel en blijft voldoende om aan de verplichtingen te voldoen. Het risico blijft daarom gelijk aan vorig jaar.

Het bedrag waarover risico wordt gelopen is gebaseerd op de verwachte omvang van de gegarandeerde leningen eind 2024.

1

15

45.000.000

9.500.000

450.000

1.400.000

Gemeenschappelijke regelingen

Het risico bestaat dat de gemeente haar bijdrage aan een gemeenschappelijke regeling (GR) dient te verhogen wanneer deze geconfronteerd worden met financiële tegenvallers. Dit risico doet zich met name voor wanneer een GR geen eigen reserves of weerstandsvermogen aanhoudt. Door deelname verplicht de gemeente zich om naar evenredigheid bij te dragen in de kosten. Zie ook de paragraaf verbonden partijen waar actuele informatie wordt gegeven omtrent de financiële positie per GR.

Het beheersen van risico's omtrent gemeenschappelijke regelingen en andere verbonden partijen is een continue aandachtspunt voor de gemeente. Risicobeheersing van de gemeente omvat onder meer de bestuurlijke afvaardiging (in een gemeenschappelijke regeling), de monitoring door regievoerder en control op beleids- en financiële prestaties, en het beoordelen van begrotingen, jaarrekening en andere P&C documenten. 

Waar relevant dienen we zienswijzen in op P&C stukken en werken we samen met andere deelnemende gemeenten.

Het risicobedrag is gebaseerd op bijdragen aan de bestaande verbonden partijen. 

Deze schatting is gebaseerd op ervaringen in recente jaren van afwijkingen tussen begroting en realisatie van de betreffende regeling. 

% per GR bepaald, zie volgende tabel.

18.936.000

1.163.000

Onderhoud vastgoed

Door marktomstandigheden zijn de kosten voor het onderhoud van ons vastgoed hard gestegen. Dit zorgt ervoor dat de begrote kosten in ons huidige meerjarenonderhoudsplan (MJOP) niet voldoende zijn om al het benodigde onderhoud uit te voeren. Momenteel werken we aan een nieuw MJOP. Dit kan pas in de begroting worden opgenomen wanneer het is vastgesteld. Tot die tijd is het risico zeer groot dat de kosten de begroting zullen overschrijden.

Daarnaast hebben we de komende jaren een uitdaging met reparaties en/of vervanging van de gevel van het stadhuis. De kans is groot dat we meer kosten maken dan verwacht.

We werken momenteel aan een nieuw MJOP. Zodra dit is vastgesteld worden de verwachte kosten t/m 2029 verwerkt in de meerjarenbegroting.  

Zolang het nieuwe MJOP niet is vastgesteld is het vrijwel zeker dat de onderhoudskosten de begroting overschrijden. 

Op basis van het nieuwe MJOP dat in uitwerking is verwachten wij dat de extra kosten in 2025 een half miljoen bedragen. Het risico omtrent de kosten van de gevel bedraagt in 2025 150.000 Euro. Het is aannemelijk dat het risico zich in latere jaren ook voordoet, echter verwachten we dat het dan via het nieuwe MJOP in de begroting kunnen verwerken.

90

650.000

585.000

Totaal benodigde weerstandscapaciteit

5.687.000

Leningen Cazas

Overige verstrekte leningen

Gegarandeerde leningen Cazas

Gegarandeerde leningen zorginstellingen

Gegarandeerde leningen overig

113

126

450                     

1.400                   

 0                             

2.089

113

121

424                  

1.677              

0                        

2.335

113

126

504                         

2.158                   

0                             

2.901

113

122

508                   

1.637               

5                           

2.385

Uitkeringen participatiewet

Jeugdzorg en Wmo

750

800

1.550

426

768

1.194

607

1.067

1.013

375

638

1.013

Niet in exploitatie genomen gronden 

Bouwgronden in exploitatie

P.M.

1.163

1.163

1.026              

1.026

998                  

998

1.050               

1.050

Leges omgevingsvergunningen

Algemene uitkering m.b.t. jeugdzorg**

Onderhoud vastgoed

300                                         

P.M.                      

585                 

885

450                  

0                                

0             

450 

300                       

0                             

0

300

200                   

0                                     

0

200