Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Leningen aan Cazas Wonen (rechtsopvolger Provides)

Ter financiering van grote woningbouwprojecten heeft de gemeente in het verleden diverse leningen verstrekt aan Cazas Wonen (eerder Provides). Voor de geldleningen zijn geen hypothecaire zekerheden verlangd door de gemeente. Het risico bestaat dat Cazas niet aan haar rente- en/of aflossingsverplichtingen kan voldoen.

Door het contract dat is gesloten met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) kan Cazas zelfstandig leningen aantrekken onder waarborging van het WSW. De gemeente verstrekt daarom geen nieuwe leningen meer aan Cazas. Het risico ziet daarom enkel toe op oude leningen.

                                                              De Autoriteit woningcorporaties (Aw) beoordeelt jaarlijks samen met het WSW de financiële positie van Cazas. Hierbij wordt gecontroleerd of Cazas voldoet aan de eisen van kredietwaardigheid conform het reglement van deelneming Waarborgfonds. 

Daarnaast beoordelen wij jaarlijks zelf de solvabiliteit en liquiditeit aan de hand van de jaarrekening van Cazas.

Per 2021 is er ook een nieuwe achtervang-overeenkomst met het WSW waarmee de risico’s verder beperkt worden aangezien de woningbouwcoöperaties via obligo leningen meer zekerheid moeten bieden.

                                                            In 2023 heeft Cazas aan al haar renteverplichtingen voldaan. De eerste aflossing van een lening staat pas in 2025 gepland. Het risico heeft zich dus niet voorgedaan. 

Verder blijkt uit de toezichtbrief van de Aw geen aanleiding voor extra onderzoek of verscherpt toezicht. Uit onze eigen beoordeling blijkt dat de financiële positie van Cazas stabiel en op orde is. Wij schatten het risico daarom als zeer laag in.

Leges omgevingsvergunningen

Invoering van de Omgevingswet per 2024 geeft de gemeente meer regie over vergunningsplichten en kan leiden tot een afname hiervan. Dit is afhankelijk van het omgevingsplan, dat nog in ontwikkeling is. Wanneer de vergunningplicht afneemt, is het mogelijk dat ook de opbrengst uit leges zal afnemen. Het is echter niet zeker of de kosten in gelijke mate afnemen. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van de impact van het omgevingsplan op handhavingstaken.

Daarnaast zijn bouwactiviteiten vanwege de PFAS en stikstofproblematiek vertraagd. Met name grotere projecten worden hierdoor geraakt. De kostendekkendheid is bij grote projecten meestal beter. Bovendien is een belangrijk deel van de inzet van de ODRU gegarandeerd voor een jaar. Dit zorgt ervoor dat de kosten minder snel mee bewegen.

Beide factoren zorgen voor het risico dat de opbrengsten uit leges harder kunnen dalen dan de kosten die de gemeente maakt voor vergunningen, toezicht en handhaving.

Er is capaciteit vrijgemaakt om de invoering van de Omgevingswet te implementeren. Dit is projectmatig aangepakt. Daarbij is ook de ODRU betrokken. Ook hebben we geïnvesteerd in inzicht in kosten van aanvragen, zodat we ook inzicht hebben in de kostendekkendheid en deze verhoogd kan worden.

Ontwikkelingen in aanvragen en prognoses wordt gemonitord en periodiek afgestemd met ODRU. Dit ziet toe op zowel inzet van ODRU en leges uit vergunningen. 

In 2023 heeft onderzoek naar kostendekkendheid plaatsgevonden en hierop is de legesverordening 2024 aangepast. Dit zorgt voor een verbetering van de kostendekkenheid. Echter zorgt de aanpassing niet voor kostendekkendheid op alle leges. 

Het is normaal dat inkomsten uit leges fluctueren. Het risico heeft zich in 2023 dan ook voorgedaan. Door het uitblijven van grote projecten zijn de inkomsten ongeveer € 600.000 lager uitgevallen dan verwacht. Het risicobedrag hebben wij daarom verhoogd. 

Uitkering Participatiewet (bijstand)

Uitkeringen van de gemeente op grond van de participatiewet zijn een openeinderegeling. Risico is dat de uitkeringen toenemen en/of de rijksbijdrage die de gemeente daarvoor ontvangt afneemt of onvoldoende is om de lasten te dekken. Dit komt doordat de rijksbijdrage (deels) gebaseerd is op het aantal bijstands-gerechtigden twee jaar terug. Indien het aantal gerechtigden toeneemt heeft de gemeente een (tijdelijk) tekort. Bij een groot verschil (>7,5%) kan een beroep worden gedaan op de vangnetregeling. Dit beperkt het risico.

Een ander risico is dat vorderingen op dit gebied niet worden terugbetaald.

                                                              De gemeenschappelijke regeling Werk en Inkomen Lekstroom en het Lokaal werkteam helpen inwoners met het vinden van werk. Hiermee wordt zoveel mogelijk de instroom beheerst en de uitstroom bevorderd. 

Vorderingen worden jaarlijks beoordeeld. Voor oninbaarheid heeft de gemeente een voorziening getroffen. Hiervoor verwijzen wij naar de toelichting op de jaarrekening.

Ontwikkeling van de rijksbijdrage wordt gevolgd via de circulaires. 

                                                          De rijksbijdrage wordt periodiek bijgesteld aan de landelijke ontwikkelingen. Nadat de lokale ontwikkeling in 2022 gunstiger waren, zijn deze in 2023 iets ongunstiger geweest. Het is gebruikelijk dat dit schommelt.

Het bruto risicobedrag is gebaseerd op het bedrag van de rijksbijdrage in 2023. De kans is gebaseerd op het percentage (7,5%) waarboven, onder voorwaarden, van de vangnetregeling gebruik kan worden gemaakt.

In 2023 heeft het risico zich deels voorgedaan. Het verschil tussen rijksbijdrage en uitkeringen is ruim binnen de 7,5%. Er is geen gebruik gemaakt van de vangnetregeling.

Voor 2024 wordt verwacht dat de lokale ontwikkeling in lijn ligt met de landelijke ontwikkeling. 

Integraal sociaal domein

De Wmo en Jeugdwet zijn openeinderegelingen. Dat houdt in dat eventuele overschrijdingen op deze taken voor risico van de gemeente zijn. Het risico ziet voornamelijk toe op begeleiding, huishoudelijke hulp, specialistische jeugdzorg. jeugd GGZ en woon- en vervoersvoorzieningen. Hier valt ook de re-integratie (Participatiewet) en de afbouw Wsw onder.

De gemeente zet in op transformatie van de zorg en de beheersing van kosten voor jeugdhulp op de lange termijn. Hierbij wordt onder andere gewerkt aan gezamenlijke inkoop, samenwerkings-afspraken en een integrale aanpak van hulpvragen.

Met de geplande maatregelen in de hervormingsagenda jeugd nemen de risico's toe. De gemeente is bezig met een plan van aanpak om dit op te vangen.

Ook op het gebied van Wmo wordt ingezet op gezamenlijke inkoop, integrale aanpak en standaardisatie van processen. Dit gebeurt i.s.m. de RBL.

Voor re-integratie vindt beheersing plaats via de gemeenschappelijke regeling WIL.

Dit risico heeft zich in 2023 deels voorgedaan. Binnen de Wmo, en met name bij de huishoudelijke hulp, zijn onze maatregelen voor kostenbeheersing effectief gebleken. Totale uitgaven blijven binnen begroting.

Op het gebied van de Jeugdwet hebben wij te maken gehad met budgetoverschrijdingen. Dit komt deels door tariefsverhogingen en deels door een stijging van het aantal kinderen dat jeugdhulp ontvangt, met name in begeleiding en behandeling.

Als risicobedrag is uitgegaan van een percentage van de begrote lasten op dit gebied. Gezien de grote kostenoverschrijding in 2023 is het risico verhoogd van 5% naar 7,5%.

Overige verstrekte leningen

Uit hoofde van de publieke taak heeft de gemeente de afgelopen jaren leningen verstrekt of staat de gemeente garant voor leningen. Het risico van deze leningen is dat de vereniging of stichting die de lening heeft ontvangen niet aan zijn rente- en/of aflossingsverplichting kan voldoen.

Het beleid is erop gericht de bestaande portefeuille af te bouwen door geen nieuwe leningen te verstrekken. 

Voor garantstellingen op het gebied van sport geldt dat deze alleen worden afgegeven als ook Stichting Waarborgfonds Sport garant staat. Het waarborgfonds beoordeelt periodiek de financiële positie van de betreffende instellingen. 

Het risicobedrag is gebaseerd op het totaal aan uitstaande leningen (zie ook toelichting jaarrekening). In 2023 is aan alle rente- en aflossingsverplichtingen voldaan. Het risico heeft zich dan ook niet voorgedaan. 

Gegarandeerde geldlening

De gemeente heeft garanties verstrekt vanuit haar publieke functie. Hieronder zijn de bedragen en risico's per beleidsveld weergegeven.

Het risico bestaat dat de wederpartij niet aan haar verplichtingen kan voldoen en de gemeente deze (deels) dient over te nemen.

Volkshuisvesting (Cazas)

Welzijn (zorginstellingen) 

                                                        In de financiële verordening is opgenomen dat:

• Alleen garanties verstrekt kunnen worden indien er geen waarborgfonds bestaat voor het beleidsterrein
• Hypotheekrecht wordt gevestigd indien de aanvrager over eigen accommodatie beschikt
• Oude garanties zoveel mogelijk worden afgebouwd
• De lening is aangetrokken ten behoeve van een investering die past in het gemeentelijk beleid. 

Verder gelden voor de garanties aan Cazas dezelfde beheersmaatregelen als voor de leningen aan Cazas (zie bovenstaand). Ook voor de garanties aan zorginstellingen beoordelen wij jaarlijks de liquiditeit en solvabiliteit van de instellingen.

                                              Geen van de garanties is in 2023 ingeroepen. Het risico heeft zich dus niet voorgedaan.

Het risico ten aanzien van Cazas wordt -  conform de verstrekte lening - als zeer klein ingeschat. Dit risico is onveranderd.

Het risico ten aanzien van zorginstellingen is altijd al groter omdat de financiële positie minder sterk is en er minder activa tegenover de schulden van de zorginstellingen staan. Tevens staat de exploitatie van de instellingen de laatste jaren onder druk en blijkt uit analyse dat de solvabiliteit en liquiditeit verslechterd. Het risicopercentage hebben wij daarom verhoogd.

1

20

50.402.000

10.791.635

504.000

2.158.000

Gemeenschappelijke regelingen

Het risico bestaat dat de gemeente haar bijdrage aan een gemeenschappelijke regeling (GR) dient te verhogen wanneer deze geconfronteerd worden met financiële tegenvallers. Dit risico doet zich met name voor wanneer een GR geen eigen reserves of weerstandsvermogen aanhoudt. Door deelname verplicht de gemeente zich om naar evenredigheid bij te dragen in de kosten. Zie ook de paragraaf verbonden partijen waar actuele informatie wordt gegeven omtrent de financiële positie per GR.

                                                    Het beheersen van risico's omtrent gemeenschappelijke regelingen en andere verbonden partijen is een continue aandachstpunt voor de gemeente. Risicobeheersing van de gemeente omvat onder meer de bestuurlijke afvaardiging (in een gemeenschappelijke regeling), de monitoring door regievoerder en control op beleids- en financiële prestaties, en het beoordelen van begrotingen, jaarrekening en andere P&C documenten. 

Waar relevant dienen we zienswijzen in op P&C stukken en werken we samen met andere deelnemende gemeenten.

                                                  Het risicobedrag is gebaseerd op bijdragen aan de bestaande verbonden partijen. 

Deze schatting is gebaseerd op ervaringen in recente jaren van afwijkingen tussen begroting en realisatie van de betreffende regeling. 

Het risico heeft zich deels voorgedaan in 2023. Zie onderstaande tabel. Op basis van de realisatie is het risico herijkt

16.299.000

998.000

Totaal benodigde weerstandscapaciteit

5.873.000

Leningen Cazas

Overige verstrekte leningen

Gegarandeerde leningen Cazas

Gegarandeerde leningen zorginstellingen

Gegarandeerde leningen overig

113

126

504                      

                           2.158                   

                                  0                             

                            2.901

113

121

424                  

1.677              

0                        

2.335

113

127

529                         

1.817                   

0                             

2.586

113

122

508                   

1.637               

5                           

2.385

Uitkeringen participatiewet

Jeugdzorg en WMO

607

1.067

1.674

426

768

1.194

375

638

1.013

375

638

1.013

Niet in exploitatie genomen gronden 

Bouwgronden in exploitatie

P.M.

998

                                998

1.026              

1.026

1.266                   

1.266

1.050               

1.050

Leges omgevingsvergunningen

Algemene uitkering m.b.t. jeugdzorg**

300                                         

P.M.                      

                                      300

450                  

0                                

450 

200                       

0                             

200

200                   

0                                     

200